Wolontariat

Wprawdzie definicji wolontariatu jest sporo, ale najpopularniejsza w literaturze, zwłaszcza naukowej, jest ta zawarta w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Bardzo prosta. Wynika z niej, że wolontariusz musi działać: po pierwsze – ochotniczo i – po drugie – bez wynagrodzenia. I tyle, żadnych dodatkowych warunków.

Ta refleksja definicyjna przyszła mi do głowy, ponieważ w ostatnich miesiącach znów usłyszałem opinie, że instruktorzy ZHP… nie są wolontariuszami. Więc jak to – nie ochotniczo, nie bez wynagrodzenia? Nie, chodzi w tych opiniach o coś innego: oto instruktorzy harcerscy podobno nie są wolontariuszami, bo są kimś więcej, gdyż to, co robią, to coś więcej niż wolontariat – to służba. Służba zaś to wedle Słownika języka polskiego PWN „praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem”. A poświęcić się – idźmy dalej tym tropem słownikowym – to ni mniej, ni więcej, jak „oddać coś komuś lub jakiejś ważnej sprawie lub zrezygnować dla nich z kogoś, z czegoś”.

Aha, teraz już rozumiem: okazuje się, że poświęcenie jako immanentna część służby ma definiować nasz – harcerski, instruktorski – sposób działania. Nie jesteśmy wolontariuszami, ponieważ, owszem, działamy ochotniczo, ale nie tylko bez wynagrodzenia, lecz dużo więcej: z poświęceniem, czyli rezygnując dla harcerstwa z innych spraw, innych ludzi.

Kiedy o tym teraz myślę, to ogarnia mnie przerażenie: jak strasznie wciągające potrafi być harcerstwo, że dla niego chcemy rezygnować z ważnych spraw, ważnych ludzi. A może one przestają być dla nas ważne? Tak, jestem przerażony, bo poddanie się przekonaniu, że istotą działalności instruktorskiej ma być poświęcenie, to myślenie głęboko destrukcyjne! Z wielu powodów, ale skupię się tylko na dwóch.

Po pierwsze – to myślenie abstrahuje od rzeczywistych przyczyn angażowania się ludzi w wolontariat czy – szerzej – w działania na rzecz innych. A wiemy, że generalnie ludzie angażują się, gdy coś z tego mają. Niekoniecznie coś liczonego w złotówkach. To może być zdobyte doświadczenie, możliwość rozwijania się albo pracy w ciekawym zespole, ale też chęć bycia potrzebnym czy po prostu zwykła satysfakcja. Niezrozumienie tego ma przełożenie na pracę z naszą kadrą, na jej motywowanie i być może doskonale tłumaczy, dlaczego tak często przyjmuje się w zarządzaniu w ZHP, że zawsze można wymagać tego poświęcenia, że nie liczą się względy osobiste, indywidualna sytuacja i możliwości instruktora – że można wycisnąć go do ostatniej kropli. Wiemy, jak opłakane skutki to przynosi…

Po drugie – jeśli angażowanie się w działania harcerskie (takie na 100%, a takiego się zwykle oczekuje) rzeczywiście wymaga rezygnacji z czegoś lub kogoś, to robi się naprawdę groźnie, bo jest to myślenie szalenie destrukcyjne dla naszej kadry. I mamy na to, niestety, liczne przykłady. Bo czy nie znamy młodych instruktorów, którzy zawalili szkołę, gdyż ważniejsze było harcerstwo? Albo zrezygnowali ze studiów, których nie dało się połączyć z harcerstwem? Albo zrezygnowali z dobrej oferty pracy, która uniemożliwiłaby pojechanie na trzy tygodnie na obóz? A czy to nie straszne, że pojechanie na obóz z drużyną powoduje, że brakuje już czasu na wakacyjny wyjazd z partnerką lub partnerem, z własnymi dziećmi?

Boję się takiego harcerstwa, które w imię szczytnej idei, w imię służby powoduje rezygnację instruktorów z ważnych spraw, z myślenia o sobie czy swojej rodzinie. Wolałbym, abyśmy byli tylko wolontariuszami. Bo działanie ochotnicze i bez wynagrodzenie nie wyklucza przecież robienia czegoś rzetelnie, z najwspanialszych pobudek, nie wyklucza robienia wielkich rzeczy!